محراب، بخشی مهم و متبرک در معابد و مساجد است که نمایانگر جهت قبله و محل نماز است. طراحی و ساخت محراب به عنوان قسمتی از معماری مذهبی، نیازمند دقت، زیبایی، و اهمیت فرهنگی است. استاد اکبرمطیفی فرد در این مقاله، به بررسی خصوصیات زیبا و مهم محراب‌ها و نیز روش‌های ساخت آنها خواهیم پرداخت.
خصوصیات زیبای محراب‌ها
زیبایی محراب‌ها تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر ارتباط مردم با مکان مذهبی دارد. برخی خصوصیات زیبایی که محراب‌ها می‌توانند داشته باشند:
طراحی منحصر به فرد: محراب‌هایی که با طراحی منحصر به فردی ایجاد شده‌اند، توانایی جذب توجه را دارند. الگوها و طرح‌های خاص به محراب زیبایی می‌بخشند.
استفاده از مواد با کیفیت : استفاده از مواد با کیفیت برای ساخت محراب، علاوه بر طول عمر آن، به زیبایی و دوام آن نیز کمک می‌کند. استفاده از سنگ‌های با ارزش، چوب با کیفیت، و مواد دیگر به ارتقاء زیبایی محراب کمک می‌کند.
طراحی هنری: اصول هنری در طراحی محراب‌ها می‌تواند زیبایی آنها را افزایش دهد. استفاده از خطوط، شکل‌ها، و نقوش هنری به تزیین محراب‌ها کمک می‌کند.
نورپردازی مناسب : نورپردازی صحیح محراب، به تاکید بر اهمیت این قسمت مهم معابد کمک می‌کند. انتخاب مناسب نورها و رنگ‌ها، زیبایی محراب را تازه و جذاب نگه می‌دارد.
مراحل ساخت محراب
ساخت محراب یک فرآیند دقیق و حساس است که از اهمیت فرهنگی و طراحی داخل مسجد برخوردار است. در زیر به مراحل ساخت محراب خواهیم پرداخت:
انتخاب مکان: مکان مناسب برای قرار گرفتن محراب باید با دقت انتخاب شود تا هماهنگی با جهت قبله و نماز به خوبی تضمین شود.
تهیه مواد: مواد مورد نیاز برای ساخت محراب از پیش تهیه می‌شوند. انتخاب مواد با کیفیت و متناسب با طراحی از اهمیت بالایی برخوردار است.
طراحی و نقش برداری: با توجه به طرح مورد نظر، نقش‌ها و طرح‌ها بر روی مواد اعمال می‌شوند. این مرحله نیاز به دقت و حرفه‌ای بودن دارد.
مونتاژ: قطعات مختلف محراب با یکدیگر متصل می‌شوند و محراب نهایی شکل می‌گیرد. این مرحله نیازمند توجه به جزئیات و دقت است.
تزیینات و تکمیل: تزیینات نهایی بر روی محراب اعمال می‌شوند. از جمله این تزیینات می‌توان به نقوش هنری، رنگ‌آمیزی، و نورپردازی اشاره کرد.
موقعیت ارتفاعی: معمولاً محراب در بخشی از مسجد قرار می‌گیرد که در ارتفاع بالاتری نسبت به بقیه صحنها و سردرهای مسجد قرار دارد. این موقعیت ارتفاعی به محراب ارزش و جلال بیشتری می‌بخشد.
قالب‌بندی: محراب معمولاً در بخش قابل توجهی از میانه‌ی دیوار مسجد قرار می‌گیرد و از سایر بخش‌ها با استفاده از تزئینات و طرح‌های مختلف متمایز می‌شود.
جزئیات فنی: محراب معمولاً شامل سه قسمت است. بخش زمینه که در آن نمازگزار قرار می‌گیرد، بخش پشتی که با تزئینات هنری مزین است و بخش سقفی که معمولاً با قوتدریجی به سمت بالا می‌رود و ممکن است با کنده‌ها و تزئینات دیگری مزین شود.
چه نقوش و تزئیناتی معمولاً روی محراب‌ها قرار می‌گیرد؟
محراب‌ها معمولاً با تزئینات هنری زیبا و اسلامی مزین می‌شوند. نقوش و تزئینات معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
نقوش هندسی: نقوش هندسی، مانند خطوط و شکل‌های هندسی مختلف، به عنوان تزئینات اصلی محراب استفاده می‌شوند. این نقوش معمولاً شامل خطوط خمیده، خطوط ترکیبی، خطوط متقاطع و الگوهای هندسی متنوعی است.
آیات قرآنی: برخی محراب‌ها با نقل قرآن و آیات معنوی از قرآن مجید تزئین می‌شوند. این آیات معمولاً با استفاده از خطوط زیبا و طرح‌های هندسی به نمایش در می‌آیند.
نقش‌های گل‌وبته: تزئینات گل‌وبته نیز بر روی محراب‌ها استفاده می‌شود. این تزئینات معمولاً شامل اشکال گل، بته‌ها، برگ‌ها و شاخه‌های گیاهی است که به‌صورت نقاشی‌ها یا مجسمه‌های سه‌بعدی روی محراب قرار می‌گیرند.
تزئینات هندسی معماری: در برخی محراب‌ها از تزئینات هندسی معماری مانند موزاییک، کاشی‌کاری و نقش‌بندی سنگ استفاده می‌شود. این تزئینات به‌صورت الگوها، طرح‌های هندسی و ترکیبات رنگی بر روی محراب قرار می‌گیرند.
حروف و کلمات: برخی محراب‌ها نیز با حروف و کلمات مقدس از زبان عربی و فارسی تزئین شده‌اند. این حروف و کلمات معمولاً با استفاده از خطوط زیبا و چیدمان مناسب بر روی محراب قرار می‌گیرند.
تزئینات محراب‌ها به ترتیب فرهنگ و سبک هنری مرتبط با ناحیه و زمانی که مسجد ساخته‌شده، متفاوت است. بااین‌حال، نقوش هندسی، آیات قرآنی، نقش‌های گل‌وبته، تزئینات هندسی معماری و حروف و کلمات از تزئینات رایجی هستند که معمولاً بر روی محراب‌ها مشاهده می‌شوند.